Odliczanie alimentów od dochodu w Niemczech. Oto, co mówi prawo

W trakcie obliczania roszczenia alimentacyjnego kluczowe znaczenie ma ustalenie dochodu z tytułu alimentów, zarówno dla wierzyciela alimentacyjnego, jak i dłużnika alimentacyjnego. Dochód z tytułu alimentów nie ma nic wspólnego z dochodem netto podlegającym opodatkowaniu. Całkowity dochód obejmuje przede wszystkim nieruchomość, a więc mieszkanie lub dom, która zajmowana jest przez właściciela. Dodatkowo należy liczyć teoretyczne dochody, związane na przykład z obowiązkiem pracy. Następnie od dochodu dokonuje się potrąceń na składki na ubezpieczenie społeczne, podatki, wydatki związane z dochodami, alimenty na dzieci, długi i inne. 

Co obejmuje dochód?

W skład dochodów wchodzą wszystkie zarobki brutto z:

• pracy zarobkowej;
• samozatrudnienia;
• odsetek i dywidend;
• dochód ze sprzedaży nieruchomości;
• przychody z najmu i dzierżawy;
• świadczenia socjalne (na przykład zasiłek chorobowy, kredyt studencki, pomoc społeczna, zasiłek dla bezrobotnych, renta wypadkowa);
• zwrot podatku, ulgi podatkowe, amortyzacje;
• pieniądze z dodatkowego zatrudnienia, na przykład pracy w niepełnym wymiarze godzin.

Dodatkowo do dochodu wliczane są także wszystkie rzeczy, które pracownik otrzymuje, takie jak: mieszkanie służbowe, jedzenie gratis (lub ze zniżką), czy samochód służbowy. Oznacza to, że takie świadczenia muszą zostać zamienione na pieniądze, a następnie wliczone do dochodu. Pod uwagę bierze się także: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki z tytułu pracy krótkoterminowej. Z kolei dobrowolne świadczenia dla osób trzecich nie są wliczane do dochodu. 

Jak obliczyć średni miesięczny dochód?

Obliczenie średniego dochodu miesięcznego polega na podzieleniu rocznego dochodu na 12 miesięcy. W przypadku osób prowadzących działalność na własny rachunek za podstawę przyjmuje się dochód z ostatnich trzech lat. Warto zaznaczyć, że czasami do rzeczywistego dochodu dodawany jest dodatkowy teoretyczny (fikcyjny) dochód, chociaż taki dochód w rzeczywistości nie istnieje. Brane pod uwagę są następujące przypadki:

• Naruszenie obowiązku pracy, polegające na tym, że dłużnik alimentacyjny nie chce podjąć pracy, mimo że mógłby ją znaleźć i ma fizyczne możliwości wykonywania danych zadań w miejscu zatrudnienia. W takim przypadku zostanie mu zaksięgowany teoretycznie możliwy do osiągnięcia dochód. Fikcyjny dochód można również zrekompensować, jeżeli osoba zobowiązana do alimentów dobrowolnie zrezygnowała z pracy lub utraciła ją z własnej winy. Jeżeli osoba zobowiązana do alimentów odchodzi z pracy bez wystarczającego powodu, jest po prostu traktowana tak jakby nadal miała ten dochód. Tym samym dłużnik musi płacić alimenty zgodnie z dawnym wynagrodzeniem, a więc nie ma dla niego pożytku z bycia osobą bezrobotną. Warto zaznaczyć, że dłużnik alimentacyjny, który zarejestruje się jako bezrobotny, aby nie musieć już płacić alimentów, naraża się na ryzyko postępowania karnego o pozbawienie obowiązku alimentacyjnego. Z kolei w sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny straci pracę z własnej winy, stary dochód nadal pozostaje mu fikcyjnie zaksięgowany. 
• Naruszenie obowiązku skorzystania z ulg podatkowych to kolejna poważna sytuacja, polegająca na tym, że dłużnik nie skorzystał z możliwości zmniejszenia swoich obciążeń podatkowych. Przykładowo może to dotyczyć sytuacji, w której dana osoba wybiera V grupę podatkową, mimo że mogłaby mieć grupę IV. 
• Naruszenie obowiązku rentownego inwestowania istniejącego majątku to kolejny ważny zapis w sprawach alimentacyjnych. W sytuacji, gdy dłużnik nie zdecyduje się na inwestycje lub wynajmu wolnostojącego mieszkania, to uznaje się, że naruszył obowiązek rentownego inwestowania. W takiej sytuacji odsetki są zapisywane co miesiąc jako fikcyjny dochód. 

Części dochodu podlegające odliczeniu

Pod pewnymi warunkami część dochodu można pominąć. Dotyczy to następujących przypadków:

• szczególnie wysokie dochody: miesięczny dochód (netto) powyżej 6000 euro nie zostanie przeznaczony w całości na bieżące utrzymanie, ale ta część zostanie przeznaczona na inwestycje; w związku z tym część przekraczająca 6000 euro nie jest regularnie uwzględniana w obliczeniach;
• dochód z pracy nieobowiązkowej może być opodatkowany tylko częściowo, a dotyczy to na przykład sytuacji, gdy była żona opiekuje się dwuletnim dzieckiem, ale wciąż pracuje w niepełnym wymiarze godzin za 500 euro - na swoje konto otrzyma tylko 250 euro;
• dochód z działalności drugorzędnej podlega odliczeniu, jeżeli jest ona wykonywana w uzupełnieniu do normalnej działalności w pełnym wymiarze godzin, a dochód jest przeznaczony na spłatę długów.

Odliczeniu podlegają także potrącenia na rzecz:

• zakupu odzieży roboczej, sprzętu roboczego (w tym także: literatura specjalistyczna, koszty biurowe);
• ubezpieczenie na wypadek bezrobocia;
• emerytura firmowa;
• koszty podróży do pracy;
• koszty szkoleń;
• dług;
• dopłata solidarnościowa;
• składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie emerytalne, zdrowotne, pielęgnacyjne i na wypadek bezrobocia);
• koszty opieki przedszkolnej (ale tylko wtedy, gdy pozwala to opiekunowi na pracę);
• alimenty na dziecko: odliczana jest zawsze kwota z tabeli, a nie niższa kwota, która wynika z odliczenia połowy zasiłku rodzinnego (wyrok OLG Stuttgart z dnia 17 kwietnia 2003 r., Az. 16 UF 242/02 również w FamRZ 2004,112);
• koszty związane z pracą. 

Niektóre sądy potrącają zryczałtowaną stawkę w wysokości 5% dochodu netto, czyli co najmniej 60 euro, maksymalnie 150 euro, odpowiednio mniej za pracę w niepełnym wymiarze godzin . Jednak w przypadku osób samozatrudnionych nie odlicza się kwot ryczałtowych, ponieważ koszty często są już rozliczane jako wydatki służbowe. Inne sądy nie uznają stawki ryczałtowej, ale wymagają konkretnych dowodów kosztów. Odliczeniu podlegają także składki na stowarzyszenia zawodowe, koszty podróży nie pokrywane przez pracodawcę (0,22 euro za przejechany km, 0,18 euro od 20 km, 0,15 euro od 50 km), składki związkowe.

Dodatkowo warto zaznaczyć, że osoba, która jest odpowiedzialna za opiekę nad dzieckiem, może liczyć na dodatek w wysokości 250 euro miesięcznie. 

Pracownicy mogą odliczyć koszty prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego (uzupełniającego) o ile wydatki są związane z małżeństwem, tj. wydatki zostały już poniesione w trakcie trwania małżeństwa. Kwota podlegająca odliczeniu ulega jednak zmniejszeniu, jeżeli pracodawca zwróci składki w całości lub w części.

Koszty prywatnego (uzupełniającego) ubezpieczenia emerytalnego można odliczyć, jeśli dochód brutto przekracza próg dochodowy (na zachodzie jest to 5150 € brutto miesięcznie, a na wschodzie 4350 € brutto miesięcznie). W tym przypadku prywatne ubezpieczenie emerytalne służy zabezpieczeniu standardu życia na starość.

Ogólnie jednak wydatki na ubezpieczenie emerytalne wraz ze składką pracodawcy nie mogą przekroczyć 20 procent dochodu brutto.

Czynsz a odliczenia 

Warto dodać, że nie można odliczyć kosztów czynszu za mieszkanie prywatne, a jedynym wyjątkiem są bieżące koszty wynajmu starego mieszkania małżeńskiego. Wyprowadzka jednego z małżonków nie zmienia zobowiązania do zapłaty zgodnie z umową najmu. Jeśli współmałżonek, który się wyprowadził, podpisał umowę najmu, wynajmujący nadal może domagać się od niego czynszu. Obowiązują tutaj następujące zasady:

• jeżeli małżonek, który się wyprowadził, nadal płaci czynsz (w całości lub w części), może on potrącić te płatności ze swojego dochodu, a po upływie roku separacji (lub najpóźniej po złożeniu pozwu rozwodowego) może on zażądać od współmałżonka pozostającego w mieszkaniu opłacenia czynszu;
• jeżeli współmałżonek, który pozostał w mieszkaniu, płaci czynsz sam, może mieć możliwość odliczenia części czynszu, jeśli mieszkanie jest dla niego zbyt drogie; również w tym przypadku nie ma obowiązku rezygnacji z mieszkania przed końcem roku separacji lub przed złożeniem rozwodu, jednak po tym czasie nie może już odliczać żadnej części czynszu od swojego dochodu. 

Osoby prowadzące działalność gospodarczą

Osoby prowadzące działalność na własny rachunek mogą odliczyć pełną składkę na prywatne ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne. Jeżeli osoby prowadzące działalność na własny rachunek opłacają składki na pracowniczy program emerytalny (np. lekarze, artyści, prawnicy, architekci), wówczas składki te również można odliczyć. Dodatkowo istnieje możliwość odliczenia składek na prywatne ubezpieczenie emerytalne. 

Zmiany dochodów po separacji/ rozwodzie

Do najważniejszych informacji związanych ze zmianami dochodów po separacji/ rozwodzie można zakwalifikować:

• alimenty na dziecko: bieżący dochód jest zawsze używany jako podstawa, a wszystkie zmiany dochodu wpływają na alimenty; przy czym w przypadku spadku dochodów zawsze trzeba sprawdzić, czy nie doszło do naruszenia obowiązku pracy;
• alimenty na rzecz małżonka: zmiany dochodu w czasie separacji wpływają na obliczenie alimentów, natomiast zmiany dochodów po rozwodzie są brane pod uwagę, jeżeli zmiany dochodów można przewidzieć na podstawie okoliczności, które istniały już w trakcie małżeństwa.

Wzrost dochodu po separacji ale przed rozwodem, ma znaczenie na roszczenia alimentacyjne. W przypadku wzrostu dochodów po rozwodzie należy dokonać rozróżnienia między następującymi kwestiami: awans nominalny, awans zawodowy, podwyżka płac. Poprawa dochodów skutkuje więc zwiększeniem alimentów. Należy jednak zaznaczyć, że wyższych dochodów nie należy natomiast brać pod uwagę w takich sytuacjach jak zmiana branży, podjęcie nowego zawodu po szkoleniu, nietypowy obrót kariery. Z kolei obniżenie dochodu prowadzi do obniżenia kwot do zapłaty w ramach alimentów, chyba że doszło do naruszenia obowiązku pracy. W sytuacji, gdy dziecko staje się pełnoletnie, konieczne jest odpowiednie przeliczenie alimentów.

Nowe obowiązki alimentacyjne

Wszystkie dzieci mają równe prawa do alimentów, bez względu na to, czy pochodzą z pierwszego, czy też z drugiego małżeństwa, czy kolejnego. Narodziny kolejnych dzieci oznaczają więc konieczność zmniejszenia wysokości alimentów dla starszych dzieci. W przypadku alimentów dla współmałżonka i dziecka, dłużnik musi dzielić kwotę alimentów na te osoby. Warto dodać, że w sytuacji, gdy osoba płacąca alimenty miała długi, a je spłaciła (na przykład sprzedała dom lub działkę), to wzrasta wysokość alimentów, ponieważ nie ma już długów. 

Źródło: finanztip.de / Zdjęcie: depositphotos.com, autor: modesto3