Opieka nad bliskimi i możliwości dalszego utrzymania się w Niemczech

Zasiłek opiekuńczy w Niemczech przekazany osobie sprawującej opiekę

Osoby opiekujące się bliskimi, nie mogą liczyć na żadne wsparcie ze strony niemieckiego państwa, w postaci specjalnych świadczeń lub zasiłków. Zamiast tego funkcjonuje zasiłek opiekuńczy znany jako “Pflegegeld”, z którego pieniądze trafiają bezpośrednio do osoby potrzebującej opieki.

Zasiłek opiekuńczy, w przypadku trzeciego poziomu opieki, wynosi obecnie 572 euro miesięcznie. Dysponowanie tym zasiłkiem pozostaje w gestii osoby potrzebującej pomocy - nie jest ono monitorowane i ma być przeznaczone głównie na usługi pielęgnacyjne i opiekuńcze. 

Z danych wynika, że środki te często wykorzystywane są do pokrywania kosztów utrzymania, nawet w sytuacjach, gdy obowiązki opiekuńcze przejmują w całości lub w dużej mierze bliscy osoby potrzebującej pomocy. Przepisy przewidują, że zasiłek powinien trafiać do osoby wymagającej wsparcia, jednak w praktyce to ona może przekazywać świadczenie bezpośrednio swoim opiekunom, uznając w ten sposób ich trud włożony w opiekę.

Pod względem podatkowym i ubezpieczeniowym przekazanie zasiłku opiekuńczego opiekunowi przez osobę potrzebującą opieki nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami. Zasiłek opiekuńczy jest wolny od podatku oraz składek na ubezpieczenie społeczne, a także nie jest wliczany jako dochód przy ustalaniu prawa do świadczeń takich jak zasiłek dla bezrobotnych, podstawowe zabezpieczenie socjalne, zasiłek obywatelski czy dodatek mieszkaniowy.

Wysokość zasiłku opiekuńczego w Niemczech według poziomów opieki 

Wysokość zasiłku opiekuńczego w Niemczech uzależniona jest od poziomu potrzeb opiekuńczych, które klasyfikowane są według stopni od 1 do 5. Przypisanie do określonego poziomu opieki decyduje o kwocie wsparcia finansowego, która w 2024 roku oraz z planowaną aktualizacją na 2025 rok będzie różnić się zależnie od kategorii.

Osoby zakwalifikowane do pierwszego poziomu opieki, nie mają prawa do zasiłku opiekuńczego. Dla drugiego poziomu opieki, zasiłek wynosi 332 euro miesięcznie w 2024 roku, a w 2025 będzie to 347 euro. W przypadku osób wymagających bardziej intensywnej opieki, przypisanych do trzeciego poziomu, wysokość świadczenia wynosi 572 euro w 2024 roku, a od 2025 roku wzrośnie do 598 euro.

Znacznie wyższe kwoty przewidziano dla czwartego i piątego poziomu opieki, odpowiadających najszerszym potrzebom opiekuńczym - w 2024 roku jest to 764 euro miesięcznie, a od 2025 roku kwota ta wzrośnie do 799 euro. Najwyższy, piąty poziom opieki, zapewnia świadczenie w wysokości 946 euro miesięcznie, które w 2025 roku zwiększy się do 989 euro. 

Połączenie pracy na niepełny etat z otrzymywaniem Wohngeld i zasiłku opiekuńczego 

Praca na niepełny etat, łączona z zasiłkiem opiekuńczym oraz mieszkaniowym Wohngeld, może pomóc we wsparciu finansowym wynikających z ograniczenia godzin pracy w celu sprawowania opieki nad bliskimi. 

Zasiłek mieszkaniowy Wohngeld należy do wygodniejszych form wsparcia socjalnego, gdyż nie wymaga szczegółowej kontroli zasobów materialnych, takich jak posiadanie samochodu czy standard mieszkania. Przepisy są stosunkowo łagodne również w odniesieniu do ewentualnych rezerw finansowych posiadanych przez wnioskodawcę.

W przypadku połączenia zarobków z niepełnego etatu, zasiłku opiekuńczego i mieszkaniowego, utrata dochodów z powodu zmniejszenia liczby godzin pracy staje się często mniej dotkliwa.

Przykładowo, jeśli osoba samotna uzyskuje miesięcznie 3000 euro brutto, co daje około 2041 euro netto, oraz płaci 500 euro czynszu podstawowego, nie spełnia ona kryteriów do uzyskania zasiłku mieszkaniowego. Jednakże, gdy czas pracy zostaje skrócony o połowę w celu opieki nad osobą bliską na trzecim poziomie opieki, wynagrodzenie brutto spada do 1500 euro (około 1182 euro netto). Z progresji podatkowej wynika pewna korzyść: mimo zmniejszenia czasu pracy o połowę, dochód netto spada jedynie o 42,1%.

W takim przypadku pojawia się możliwość ubiegania się o zasiłek mieszkaniowy Wohngeld. Na przykład w Kolonii przy czynszu wynoszącym 500 euro dodatek mieszkaniowy wyniesie 227 euro. W połączeniu z zasiłkiem opiekuńczym na poziomie 572 euro, całość dochodów osiągnie kwotę 1981 euro. Ostatecznie utrata dochodu w stosunku do pełnego etatu wyniesie tylko 60 euro.

Opieka nad bliską osobą w Niemczech i rezygnacja z dotychczasowej pracy 

Rezygnacja z pracy z powodu konieczności opieki nad bliską osobą i złożenie wniosku o zasiłek obywatelski może skutkować szczegółową weryfikacją przez urząd pracy, zwłaszcza jeśli krewny nie został zakwalifikowany do czwartego i piątego poziomu opieki. Urzędnicy badają wówczas, czy decyzja o zaprzestaniu pracy była uzasadniona z punktu widzenia społecznego, co może skutkować kwestionowaniem zasadności takiego kroku. Federalny Trybunał Socjalny nie wydał jeszcze orzeczenia w tej sprawie, jednak wiążące stanowisko wyraził Krajowy Sąd Socjalny Dolnej Saksonii-Bremy w wyroku z 12 grudnia 2018 roku, przedstawiając kryteria, które uwzględniane są przy ocenie podobnych przypadków.

Przedmiotem rozstrzygnięcia była sytuacja córki, która postanowiła odejść z pełnoetatowej pracy, by zająć się opieką nad matką, posiadającą wówczas drugi stopień opieki, odpowiadający obecnemu, trzeciemu poziomowi. Córka pracowała na stanowisku kierownika hali na lotnisku w Bremie, wykonując obowiązki w systemie zmianowym. Z uwagi na to, że harmonogram pracy ustalano z czterodniowym wyprzedzeniem, pogodzenie obowiązków zawodowych z opieką nad matką, która wymagała wsparcia kilka razy dziennie, stało się niemożliwe. Zdecydowano zatem o rozwiązaniu umowy o pracę. Urząd pracy uznał, że rezygnacja z zatrudnienia była społecznie nieuzasadniona, argumentując, że matka posiadała drugi stopień opieki i mogła otrzymać pomoc pielęgniarską.

Odmienne stanowisko zajął jednak sąd. Uznano, że w tej konkretnej sytuacji nie było możliwości pogodzenia obowiązków opiekuńczych z pracą zmianową, nawet przy potencjalnym zatrudnieniu na pół etatu. Sąd wskazał, że decyzja o powierzeniu opieki osobom trzecim wymaga każdorazowego indywidualnego rozważenia, z uwzględnieniem niezależności osoby potrzebującej wsparcia. Matka w tym przypadku wyraźnie odmówiła zgody na opiekę zewnętrzną, co sąd uwzględnił w swoim orzeczeniu (sygn. akt L 13 AS 162/17).

Orzeczenie potwierdza, że opiekujący się bliskimi mogą uzyskać wsparcie finansowe, nawet jeśli krewny posiada drugi lub trzeci stopień opieki, chociaż proces ten może wiązać się z trudnościami. W przypadkach, gdzie jest to możliwe, korzystniejszym rozwiązaniem może być nie rezygnowanie z pracy, lecz ograniczenie jej wymiaru, co prawdopodobnie spotka się z mniejszym sprzeciwem ze strony urzędów pracy.

Urlop opiekuńczy i pobieranie zasiłku dla bezrobotnych w Niemczech 

Pracownicy w Niemczech mają możliwość skorzystania z sześciomiesięcznego urlopu opiekuńczego, jeśli sprawują opiekę nad bliską osobą zakwalifikowaną co najmniej do drugiego poziomu opieki. Chociaż w trakcie takiej przerwy stosunek pracy pozostaje formalnie utrzymany, nie wypłaca się wynagrodzenia. W okresie tym pracownicy mogą również ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych. Choć takie rozwiązanie nie jest w pełni zgodne z zamysłem ustawodawcy, przepisy umożliwiają jego uzyskanie.

Warunkiem koniecznym do przyznania zasiłku pozostaje spełnienie definicji „bezrobocia,” która obejmuje również sytuacje, w których wykonywana opieka nad bliskim nie jest działalnością zawodową. Przekazywanie opiekunowi zasiłku opiekuńczego przez osobę potrzebującą wsparcia również mieści się w tej definicji, jak wynika z instrukcji Federalnej Agencji Pracy, powołującej się na art. 138 trzeciego kodeksu zabezpieczenia społecznego.

Przykład praktyczny: Syn bierze sześciomiesięczny urlop opiekuńczy, aby zająć się matką, zakwalifikowaną do trzeciego poziomu opieki. W okresie tego urlopu matka może przekazywać mu zasiłek opiekuńczy, a on sam ma prawo pobierać zasiłek dla bezrobotnych od Federalnej Agencji Pracy.

Koniecznym warunkiem pozostaje dostępność opiekuna dla agencji pracy w razie propozycji odpowiedniego zatrudnienia. Musi on wykazać gotowość do podjęcia pracy, która umożliwia kontynuowanie opieki nad bliskim. 

Obserwuj MyPolacy.de na Facebooku, Instagramie, Threads, YouTube i X (dawniej Twitter).

Wróć na stronę główną MyPolacy.de.

Zdjęcie: Depositphotos.com, autor: 
Źródło: ihre-vorsorge.de